ΓΙΩΡΓΟΣ ΙΩΑΝΝΟΥ: ΥΦΟΛΟΓΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ


ΕΙΔΟΛΟΓΙΚΗ ΚΑΤΑΤΑΞΗ
Θεωρείται εισηγητής του σύντομου πεζογραφήματος, που βρίσκεται ανάμεσα στο δοκίμιο, το παραδοσιακό διήγημα και το συνειρμικό μονόλογο, την αφήγηση δηλαδή των ψυχικών περιπετειών του πρωτοπρόσωπου αφηγητή. Κατά την Ελ.Χουζούρη είναι ο πρωτοπόρος της νεοτερικότητας στη Σχολή της Θεσ/νίκης.
Το χαρακτηρισμό «πεζογραφήματα» τον δίνει ο ίδιος ο Ιωάννου στα έργα του λέγοντας ότι αρέσκεται στο πολύπτυχο «πεζογράφημα». Αυτό που περιέχει όλα τα είδη, που είναι και δοκίμιο και χρονικό και σχόλιο πάνω στις ιστορίες που εννοούνται διότι αυτό τον «χωράει» και τον εκφράζει. Το ονόμασε, όπως λέει, «πεζογράφημα» είτε γιατί περιείχε όλα τα είδη, είτε γιατί κανένα από τα πεζογραφικά είδη δεν εκάλυπτε το καινούργιο είδος.

ΘΕΜΑΤΙΚΗ
-Αφόρμηση η μνήμη και η παρατήρηση
-Χρησιμοποιεί το καθημερινό για να πεί πράγματα εξαιρετικά (“Παίρνει μια αδιάφορη ίσως για τους πολλούς εικόνα ή ιδέα και την αναδεικνύει. Την καθιστά μεγάλη έγνοια και πάνω της κτίζει ένα πελώριο οικοδόμημα στοχασμών που κρύβουν μέσα τους το καίριο και το σημαντικό της ζωής”)
-Ιδιαιτερότητα περιεχομένου

Ο ‘ΜΕΓΑΣ ΔΟΥΞ’ ΤΗΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ
 Η παθολογική αγάπη του για τη Θεσσαλονίκη κάνει διάχυτη την παρουσία της παντού, ως πηγή έμπνευσης, ως αντικείμενο εξύμνησης, ως αντικείμενο σχολαστικής περιγραφής, ως σύμβολο αντιπαράθεσης νέου – παλιού, νιότης - γερατειών, προσφύγων – ντόπιων.
Έγραψε για τη βυζαντινή Θεσσαλονίκη – θεωρούσε ολόκληρη την πόλη ένα σπουδαίο μνημείο του Βυζαντινού πολιτισμού - , το Μακεδονικό αγώνα, τον πόλεμο του ’40 και τις μέρες κατοχής στη Θεσσαλονίκη, τις αναζητήσεις της νεολαίας του ’50, τις μέρες του πραξικοπήματος του’67, για την καθημερινή ζωή ενός παιδιού, ενός εφήβου σε δύσκολους καιρούς. Αποτύπωσε στα έργα τη συλλογική μας μνήμη.
Η περιπλάνηση στον αξεδιάλυτο χωροχρόνο γίνεται μέσω της μνημονικής ανάκλησης. Τα σημεία της πόλης λειτουργούν ως οδοδείκτες της μνήμης.
Βέβαια πρόκειται για μια εξιστόρηση παραμορφωμένη από το φακό του χρόνου και τα τεχνάσματα της αφήγησης.

ΥΦΟΛΟΓΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ
 Βιωματικότητα = Το εμπειρικό στοιχείο μετουσιώνεται δραματικά σε βίωμα που συνθέτει την προσωπικότητα του συγγραφέα. Ο Ιωάννου πίστευε στη βιωματικότητα των καταστάσεων και το βιωματικό υπόστρωμα της γλώσσας του λογοτέχνη και όχι της εμπειρίας του. (Δεν ενδιαφέρομαι για το αυτοβιογραφικό. Δεν έχει σημασία. Η καλή λογοτεχνία δεν μπορεί να γραφεί, όταν ο λόγος δεν έχει βιωματικό βάρος και όταν ο λογοτέχνης δεν τον έχει ψηλαφίσει με την ψυχή και το πνεύμα του) 
Δομικά μοτίβα - Αυτονομία ύφους : εξομολογικότητα που φτάνει στη συνωμοτικότητα (λογοτεχνία αποτυπώσεων, τη χαρακτηρίζει ο Αν.Βιστωνίτης), ανάγκη ανθρώπινης επαφής, υπαρξιακή αγωνία, υφέρπων ερωτισμός,  λεπτή παρατήρηση ως το σχόλιο, το χιούμορ, την ειρωνεία και τον αυτοσαρκασμό (με την ανταύγεια όμως μιας βαθύτερης ευγένειας, τονίζει ο Γ.Πατσώνης), λειτουργία μνήμης προσωπικής και ιστορικής.  (Ο Ιωάννου συνεχίζει την παράδοση της εσωτερικότητας που καλλιεργείται με  ασίγαστη εμμονή σ’ αυτή εδώ την πόλη, όπου διασταυρώνονται πολιτισμοί και ταμπεραμέντα λογιώ λογιώ, λέει ο Ν.Μπακόλας)

Αφηγηματικές τεχνικές
Αφηγητής: σταθερή εσωτερική εστίαση – όχι υποχρεωτικά σε πρώτο πρόσωπο- ενός προσώπου του οποίου ο βαθμός συμμετοχής ποικίλει (ομοδιηγητικός ή ετεροδιηγητικός): μπορεί να μετέχει ή και να πρωταγωνιστεί ή απλά να παρακολουθεί από κοντά τα δρώμενα ως θεατής, είναι πάντως η κυρίαρχη ατομική συνείδηση. Τα υπόλοιπα αφηγηματικά πρόσωπα, όταν υπάρχουν, μας δίνονται εξωτερικά και σε δεύτερο πλάνο. Το α’ ενικό πρόσωπο κυριαρχεί στις δύο πρώτες συλλογές του, στις άλλες υπάρχουν και άλλα πρόσωπα.

Αφηγηματικοί τρόποι : μίμηση : σε α’ ή γ’ πρόσωπο, σπανιότερα ο μικτός τρόπος.

Πλοκή : πειραματικό μοντέλο και συγκεκριμένα η τεχνοτροπία του διασπασμένου θέματος (κοινός τόπος στη λογοτεχνία του εικοστού αιώνα): θεματικές ψηφίδες που συνδέονται με εσωτερικές ή εξωτερικές συνάφειες και που τελικά συγκλίνουν και συνθέτουν ορισμένη ψυχική κατάσταση. Απουσία κεντρικού μύθου και πλοκής. Ο Β.Διοσκουρίδης καίρια παρατηρεί: “Ένα άλλο στοιχείο της πεζογραφίας του είναι το σπαραγματικό στοιχείο. Ορίζει… μέγα μέρος της μορφής, γιατί τα κείμενα μοιάζουν σπαράγματα, ξεσκλίδια ευρύτερων σχημάτων. Του περιεχομένου, γιατί δείχνουν τη δραματικότατη ενίοτε πάλη να ανασυσταθεί μια ζωή χαμένη ή κατακερματισμένη… Ένα άλλο στοιχείο το επαναληπτικό, ήγουν το στοιχείο της σταθερής επανάληψης και καλλιέργειας μιας μόνης ιδέας. Είναι η σειρά του αδιεξόδου, άρα η ιδέα της ματαιότητας, της μηδαμινότητας της ύπαρξης, το στοιχείο που μας δίνει το φιλοσοφικό φλοιό της πεζογραφίας του
”.
Αφηγηματικός χρόνος:
 Μια σύνθεση διαφορετικών χρονικών σημείων, παρελθόντος – παρόντος, όπου η μια στιγμή ανακαλεί τη συγγενική της / θρυμματισμός χρονικής αλληλουχίας (αναλήψεις και προλήψεις), που αντιμετωπίζεται με το συνειρμό και τη μνημονική ανάκληση.
-“Ξεκάθαρα προσωπική σύλληψη του λογοτεχνικού αντικειμένου μέσω μιας ακτινοειδούς εξέλιξης, που μετατρέπει το ατομικό περιστατικό σε καθολική μοίρα, παρατηρεί ο Π.Μουλλάς.
-“Δε νόθευε τη γραφή του, δεν καταδέχτηκε να ανήκει σε σχολές, να ακολουθεί τάσεις”, κατά τον Αλ.Σαββάκη
ΛΟΓΟΣ
-Σαφής, εύληπτος, λιτός, “αφτιασίδωτος”
-Φωνή καθημερινής ομιλίας φαινομενικά , αλλά στο βάθος πρόκειται για τη φωνή της ολοκληρωμένης πνευματικής προσωπικότητας του συγγραφέα. (Δε φοβάται την κοινότοπη έκφραση, την τριμμένη λέξη, την απλή κουβέντα, παρατηρεί ο Π.Μουλλάς)
-Λυρικός, με θέρμη προσωπική
-Απουσία μελοδραματισμού, νηφαλιότητα
-Ποιητικότητα του μικροπερίοδου λόγου και του εσώστροφου στοιχείου.
-Ευθύβολος, εκφραστική ακρίβεια
-Λεπτομερειακή επεξεργασία (Δε μιλά μόνο με τις λέξεις αλλά και με τα κόμματα και με τις τελείες. Είναι λάτρης της λεπτομέρειας, σύμφωνα με την Κ.Ζαχαρίου και τον Θ.Σαρηγιαννίδη)
-πολυσήμαντος λόγος
-υπαινικτικότητα (ώστε και την αλήθεια του να λέει κι από τους δράκους να ξεφεύγει) στην αρχή, μα από το 1982 και μετά απερίφραστα τολμηρός (Θα σκαλίζω πια με την κουτάλα μου στον πάτο του καζανιού μου και ό,τι βγάλω)
-Δημοτικιστής φυσικά
-Κρίμα, γιατί η βατή του γλώσσα, τόσο απλή και βαθιά ταυτόχρονα, θα μπορούσε να κερδίσει όσα παιδιά ενδιαφέρονται να γνωρίσουν την κοινωνία των γονιών και των παππούδων τους”, λέει ο πεζογράφος Κώστας Ακρίβος,

ΕΠΙΔΡΑΣΕΙΣ
Έχει ασκήσει σημαντική επίδραση στη σύγχρονη ελληνική πεζογραφία.
Έχουν συσχετιστεί τα κείμενά του με πεζά του Καρυωτάκη και του Κάφκα .Επίσης δέχτηκε επιδράσεις από Καβάφη, Πεντζίκη, Κόντογλου, Ίωνα Δραγούμη, Παπαδιαμάντη, Έλιοτ, Σεφέρη.

ΓΙΑ ΕΝΑ ΦΙΛΟΤΙΜΟ
Σπάνια έτυχε να διαβάσουμε ένα βιβλίο τόσο τίμιο… μια συλλογή από μικρές πρόζες… σαν να μην υπάρχει καμιά πρόθεση λογοτεχνίας, καμιά επιδίωξη ύφους, τίποτα που να προδίδει ένα άνθρωπο που να ψευτίζει τον εαυτό του για να μας τον δείξει καλύτερο τάχα ή χειρότερο’’, παρατηρεί ο Μ.Αναγνωστάκης.

Η ΜΟΝΗ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑ
Συγγραφική ωριμότητα που δηλώνεται με μεγαλύτερη αφηγηματική απλότητα για την κατάκτηση της ουσίας που είναι η αγάπη και η κατανόηση για τον άνθρωπο, τα βάσανα και τους καημούς του.

Ο ΑΝΘΡΩΠΟΣ
Αισθάνομαι σαν άνθρωπος . Έχω αυξημένη ευθύνη απέναντι προς όλους τους ανθρώπους.”
“Ο Γ.Ι. έχει σπάνιο ήθος. Είναι έντιμος, ευγενής, ευαίσθητος σαν μικρό παιδί, τρυφερός αλλά και φλογερός μαχητής, ασυμβίβαστος, γνήσιος πνευματικός άνθρωπος, καυστικός αν χρειαστεί, ικανός πάντα να αντισταθεί σθεναρά και να συγκρουστεί. Ζει μέσα στην εποχή του και δονείται απ’ αυτήν.”
“Εαν μπορούσα, να αφεθώ σε έναν φανταστικό κόσμο μου, δύο πράγματα θα διόρθωνα σ’ αυτόν και μάλιστα σε γενναίες δόσεις. Πρώτα πρώτα θα διόρθωνα τη διάρκεια της ανθρώπινης ζωής. Θα τη διπλασίαζα, τουλάχιστο. Και δεύτερο, θα συνέτριβα την κοινωνική ανισότητα, αυτήν την οικονομική αδικία, που θρασομανάει και μας δηλητηριάζει.”

Ο ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ
Γυμνασιάρχης στο Καρλόβασι της Σάμου το 1979
Ο Θ. Σαρηγιαννίδης θυμάυαι:“ Στο γυμνάσιο αυτό η παρουσία του ήταν έντονη. Το πρωί στην προσευχή μιλούσε αρκετή ώρα  προς τα παιδιά. Μερικές φορές η πρώτη ώρα πέρναγε χωρίς να το καταλάβουν… Δίδασκε το μάθημα των Νέων ελληνικών… Παρουσίαζε το κείμενο με ένα δικό του τρόπο, με παρεκβάσεις, παρεμβολές και συχνές αναφορές σε άλλα κείμενα του ίδιου συγγραφέα ή και σε παρεμφερή κείμενα άλλων λογοτεχνών…Μιλούσε πολλή ώρα στο μάθημα και δίδασκε σε κάποιο επίπεδο, στο οποίο προσπαθούσε να ανεβάσει τους μαθητές.”
Για τα κείμενα των Νέων ελληνικών: «Τα περισσότερα κείμενα – 90% τουλάχιστον- τα εισηγήθηκα εγώ… έβαλα τουλάχιστο 33 καινούριους συγγραφείς – καινούριους για τα Νέα…Και στάθηκα άγρυπνος ώστε να τυπωθούν.” Οι καινούριοι ήταν ο Λ.Ακρίτας, ο Βάρναλης, ο  Βρεττάκος, ο Στ. Δούκας, Η ΕλληνικήΝομαρχία, ο Καρυωτάκης, ο Μπεράτης, ο Παπανούτσος, ο Παπατσώνης, ο Ρίτσος, ο Σεφέρης, ο Σικελιανός.
“Δεν πρέπει να παραλείψουμε τη δουλειά του στη στήλη “το  ταχυδρομείο μας”, όπου ο Ιωάννου χάρηκε τον εαυτό του ως πνευματικό οδηγό εκατοντάδων φανατικών για γράμματα παιδιών, που του έστελναν τα πρωτόλειά τους. Μιλώντας τους με αμεσότητα, σαφήνεια, ειλικρίνεια, υπευθυνότητα, με ζεστασιά αλλά και μετρημένη αυστηρότητα που έφτανε στο φιλικό κατσάδιασμα, χωρίς να λείπει το χιούμορ, τους κέρδισε” σημειώνει ο Σπυρόπουλος.
Συνηγορούσε στη διδασκαλία των αρχαίων ελληνικών από μετάφραση. Για το μονοτονικό διαφωνούσε ριζικά γιατί πίστευε ότι με τον περιορισμό της καθαρεύουσας και των αρχαίων, το “ψυχολογικό ρήγμα’ θα αφήσει τους “Μήδους να διαβούνε”
Γράφει η Μάρω Δούκα στον τιμητικό για τον Ιωάννου τόμο που θα κυκλοφορήσει από τον «Κέδρο» σε λίγους μήνες. «Είναι ο πεζογράφος», συνεχίζει, «που αυτοβιογραφήθηκε, μιλώντας ψιθυριστά, τρυφερά, εξομολογητικά για τους άλλους, συνθέτοντας τη μυθιστορία των ταπεινών. Είναι από τους λίγους λειτουργούς που μας έρχονται από τα χρόνια εκείνα όπου το κάθε πεζογράφημα, απολεπισμένο από τα ιδιωτικά οράματα και τον συγγραφικό ναρκισσισμό, εμπεριείχε μόχθο συλλογικό και αποτύπωνε ουσία. Κι είναι επίσης, ένας ευφυής παραμυθάς, που αξιώθηκε όσο ελάχιστοι να υποτάξει λειτουργικά την πρωτοπρόσωπη αφήγηση στην αντικειμενική ιστόρηση, πλάθοντας ένα Εγώ λιωμένο στο Εμείς»...

0 σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου

 

ΣΙΡΙΣ - SIRIS Copyright © 2008 Black Brown Art Template by Ipiet's Blogger Template