1ο ΔΙΕΘΝΕΣ ΦΕΣΤΙΒΑΛ ΠΟΙΗΣΗΣ. ΣΕΡΡΕΣ 23-26 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ 2023.

 1ο ΔΙΕΘΝΕΣ ΦΕΣΤΙΒΑΛ ΠΟΙΗΣΗΣ. ΣΕΡΡΕΣ 23-26 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ 2023.

Στο πλαίσιο του Διεθνούς Φεστιβάλ Ποίησης που διοργανώνει ο Σύνδεσμος Φιλολόγων Ν. Σερρών, την Παρασκευή 24 Μαϊου, έλαβε χώρα η βιβλιοπαρουσίαση του συλλογικού τόμου με αφηγηματικά κείμενα των μαθητών του ΣΔΕ Νιγρίτας,"Σχώρα με, ρε μάνα". Συνδιοργάνωση της Εφορείας Αρχαιοτήτων Σερρών, του ΣΦΝΣ και του περιοδικού Ser-free.

1ο ΔΙΕΘΝΕΣ ΦΕΣΤΙΒΑΛ ΠΟΙΗΣΗΣ. ΣΕΡΡΕΣ, 23-26 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ 2023

 1ο ΔΙΕΘΝΕΣ ΦΕΣΤΙΒΑΛ ΠΟΙΗΣΗΣ. ΣΕΡΡΕΣ 23-26 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ 2023

Ο ρόλος των Διεθνών Φεστιβάλ Ποίησης

στην προώθηση της ποίησης και της λογοτεχνίας.

Η σύλληψη και η διενέργεια ενός φεστιβάλ αποτελεί, αναμφίβολα, γέννημα κάποιων αναγκών της κοινωνίας από την οποία υποστηρίζεται. Κοινή ανάγκη την οποία κάθε φεστιβάλ καλείται να καλύψει είναι η ικανοποίηση του επιτακτικού αιτήματος για την επανεκκίνηση και ώθηση της πολιτιστικής ζωής ενός τόπου. Σε αυτό το πλαίσιο εντάσσονται και τα φεστιβάλ ποίησης, καθώς η ποίηση αποτελεί βασική συνισταμένη της πνευματικής ζωής μιας περιοχής, μικρής ή μεγαλύτερης. Κατά συνέπεια, ξεκινάμε την πραγμάτευση της δικής μας ερευνητικής περιοχής στη βάση ότι η ποίηση αποτελεί εφαλτήριο της πνευματικής ζωής και η αξιοποίησή της ως θεματικού κέντρου ενός φεστιβάλ εξυπηρετεί σε πρώτο επίπεδο την πολιτιστική αναβάθμισή της. Στην περίπτωσή μας, όμως, έχουμε μια αντιστροφή αυτής της πραγματικότητας και καλούμαστε να διερευνήσουμε κατά πόσο ένα φεστιβάλ λειτουργεί προωθητικά για το ίδιο το θέμα του, δηλαδή κατά πόσο η βάση του, η ποίηση και η λογοτεχνία εν γένει, βγαίνει κερδισμένη από την έκθεσή της σε μια τέτοια διαδικασία. Η προώθηση της ποίησης από ένα φεστιβάλ εξαρτάται από την ορθότητα της διεξαγωγής του σε κάθε φάση της και η επιτυχία του, αν θέλουμε να μιλάμε για πραγματική αναβάθμιση του πολιτισμού, αξιολογείται ακριβώς από το κατά πόσο το θεματικό του περιεχόμενο προήχθη. Με λίγα λόγια, στη δική μας περίπτωση, η προώθηση της ποίησης αποτελεί αρχικό και τελικό ταυτόχρονα αίτιο, το πρώτο κινούν αλλά και τον τελικό στόχο και το τέλος ενός φεστιβάλ ποίησης −με την αριστοτελική εκδοχή της ολοκλήρωσης− ταυτίζεται με την εγκαθίδρυση και την επέκταση της ποίησης· σε κάθε άλλη περίπτωση ένα φεστιβάλ ποίησης έχει αποτύχει.

Κατά συνέπεια τίθεται λίγο διαφορετικά το θέμα της εισήγησης, στο πλαίσιο που θα πρέπει να μας ενδιαφέρει σε μια πρώτη φάση πώς θα οργανωθεί ένα πετυχημένο φεστιβάλ ποίησης, προκειμένου να λειτουργήσει ανατροφοδοτικά και ενθαρρυντικά για την ίδια την ποίηση. Δεδομένου ότι ο χώρος της ποίησης είναι ιδιαίτερος και πολύ εύκολα μπορεί η διοργάνωση ενός φεστιβάλ να μετακυλήσει σε διενέργεια μιας ελιτίστικης εκδήλωσης, οργανωμένης από λίγους και εκλεκτούς για λίγους και εκλεκτούς, θα πρέπει να συμφωνήσουμε καταρχάς ότι για να πετύχουμε τη διάχυση της ποίησης οφείλουμε να την απευθύνουμε και σε ανθρώπους και έξω από τον στενό κύκλο των ποιητών.

Ας πάρουμε, όμως, τα πράγματα από την αρχή. Ας δούμε τον τρόπο με τον οποίο σε γενικές γραμμές κερδίζει η ίδια η ποίηση από τα βασικά χαρακτηριστικά ενός φεστιβάλ, θεωρώντας δεδομένη την επιτυχή του οργάνωση και μετά θα επιστρέψουμε στο ζητούμενο της διάχυσης της ποίησης στη λαϊκή βάση.

Σε ένα πρώτο επίπεδο, σε ένα φεστιβάλ ποίησης παρουσιάζονται νέα, πρωτότυπα ποιήματα, διασφαλίζεται δηλαδή η έννοια της αποκλειστικότητας, που από μόνη της λειτουργεί παρωθητικά για την ίδια την ποίηση στο πλαίσιο που τροφοδοτείται με νέο υλικό. Παράλληλα, πέρα από την απλή απαγγελία ποίησης, παρουσιάζονται κι άλλες μορφές ποιητικής έκφρασης, όπως η slam ποίηση που μετατρέπει το στίχο σε μια υψηλής ενέργειας παράσταση με κίνηση, αφήγηση ιστοριών και άλλα θεατρικά στοιχεία. Παράλληλα, οι νέες τεχνολογίες εμπλουτίζουν τον ποιητικό λόγο με εικόνα και ήχο και  μετατρέπουν την απαγγελία σε μία πραγματικά βιωματική μέθεξη. Ας  μην ξεχνάμε ότι κάθε πολιτιστικό προϊόν θα πρέπει να διασφαλίσει τη βιωσιμότητά του παρακολουθώντας τόσο τις εξελίξεις όσο και τις δυνατότητες του κοινού. Εν ολίγοις, ο κουραστικός συχνά για τον απλό άνθρωπο ποιητικός λόγος μπορεί να γίνει ενδιαφέρων αν ενδυθεί ένα πιο εντυπωσιακό περίβλημα κι αυτό δεν σημαίνει πάντοτε μείωση της ποιότητας. Κατά συνέπεια, ένα φεστιβάλ ποίησης βοηθά στην ανάδειξη νέων δυνατοτήτων της ίδιας της ποίησης και την καθιστά ελκυστική για κάποιες ομάδες για τις οποίες προηγουμένως υπήρξε απαγορευτική.

Επιπλέον, σε ένα διεθνές φεστιβάλ ποίησης συναντώνται κι αλληλεπιδρούν διαφορετικά εθνικά και πολιτισμικά χαρακτηριστικά. Συνυπάρχουν και συνηχούν οι κοινές εκφράσεις και οι κοινές ανησυχίες των ανθρώπων μέσω διαφορετικών τρόπων. Όμως τούτη η αλληλεπίδραση είναι τόσο ζωντανή κι έντονη, ώστε το εθνικό στοιχείο, ο προσωπικός τόνος και το προσωπικό ύφος να τίθεται υπό επαναδιαμόρφωση και επαναπροσδιορισμό, να οικοδομείται συνεχώς πάνω σε μια νέα πολιτισμική βάση, τόσο σε επίπεδο περιεχομένου όσο και σε επίπεδο μορφής κι έκφρασης. Η αλληλεπίδραση, δηλαδή, λειτουργεί ως τονωτική ένεση στην ποιητική πράξη, ανοίγει νέα μονοπάτια σύλληψης κι απόδοσης του στοχασμού, ξεκλειδώνει την έμπνευση, αναζωογονεί την τεχνική.

Ταυτόχρονα, στο πλαίσιο ενός φεστιβάλ ποίησης επεκτείνονται τα τοπικά και χρονικά όρια της τέχνης τούτης σε βαθμό τέτοιο, ώστε σε μια απλοποιημένη εκδοχή, θα λέγαμε ότι παρελαύνει από τις αίθουσες των εκδηλώσεων μια μικρογραφία της παγκόσμιας ιστορίας της ποίησης. Οι σύγχρονοι ποιητές συνομιλούν με τους προγενέστερους κλασικούς, το νέο συναντά το παλιό, αναμετριέται μαζί του σε έναν ευγενή αγώνα, συγκρούεται ή περπατά παράλληλα και μέσα από αυτή τη συνεύρεση και τον συγκερασμό, μέσα από τις συγκλίσεις και τις αποκλίσεις, μέσα από αυτόν τον δημιουργικό διάλογο, ο ποιητικός λόγος γράφει καινούργιες σελίδες στο ιστορικό του βιβλίο.

Επίσης, πέρα από τη διάσταση του χρόνου και του τόπου, λειτουργεί ενθαρρυντικά και η διάσταση του βάθους και του ύψους. Πιο συγκεκριμένα, ο θεματικός περιορισμός ενός φεστιβάλ αναγκάζει τους συμμετέχοντες σε μια πιο βαθιά ενδοσκόπηση στο συγκεκριμένο θέμα, στην ανακάλυψη νέων πτυχών του, στην ανατροπή του προφανούς, στην επικαιροποίηση του παλιού ή στην απόρριψή του, στοιχεία που συμβάλλουν, τελικά, μέσω της καταβύθισης στην κατάκτηση ενός νέου ποιοτικού και ποσοτικού ύψους. Το ίδιο συμβαίνει και στην περίπτωση που ένα φεστιβάλ αφιερώνεται σε συγκεκριμένο δημιουργό. Οι πολλαπλές προσεγγίσεις των ποιημάτων του, οι διαφορετικές οπτικές και αναγνώσεις αναδεικνύουν νέα στοιχεία για τον ποιητικό τρόπο του δημιουργού και θέτουν νέα θεμέλια για την ποιητική ανέλιξη.

Πέρα, όμως, από τον ίδιο τον ποιητικό λόγο, και η κοινωνική επαφή των συμμετεχόντων ποιητών τόσο στη διάρκεια των εκδηλώσεων όσο και έξω από αυτές, δίνει την ευκαιρία για μοναδικές ζυμώσεις, για ανταλλαγές πεποιθήσεων και ιδεών, για μεταφορά προσωπικών αξιολογήσεων και εμπειριών. Με λίγα λόγια, οι ποιητές επικοινωνούν την ποίησή τους τόσο μέσα από τον ποιητικό τους λόγο, αλλά και μέσα από την καθημερινή τους έκφραση, η οποία φέρει στοιχεία της προσωπικότητάς τους, της φιλοσοφίας τους και του τόπου καταγωγής τους. Η ποίηση αποδρά από τον περιχαρακωμένο κόσμο του ενός, από μια, κατά τη γνώμη μου φυλακή του ποιητικού εαυτού, και βιώνει τη μοναδική ελευθερία τού να συνυπάρχει, να συμβιώνει, να συναγωνίζεται, να συνδημιουργεί. Και σε αυτό ακριβώς το σημείο γράφει τη μεγάλη της επιτυχία. Σε έναν κόσμο ατομοκεντρικό, το ατομικό άθλημα της ποίησης γίνεται πρότυπο συλλογικότητας και καρπώνεται και η ίδια τα οφέλη αυτής.

Για να επιστρέψουμε, όμως, στον αρχικό μας προβληματισμό, θα πρέπει να μετρήσουμε την προώθηση της ποίησης όχι μόνο στη δυνατότητα που της δίνεται να αναζωογονείται και να αναβαθμίζεται, να επεκτείνεται σε πλάτος, σε βάθος και σε ύψος, αλλά και στη δυνατότητά της να κερδίζει νέους ακόλουθους, όχι μόνο σε δημιουργικό αλλά κυρίως σε αναγνωστικό επίπεδο. Ειδικότερα, οφείλουμε να ελέγξουμε την αποδοτικότητα ενός φεστιβάλ στη βάση του αριθμού των ανθρώπων ‒εκτός του ποιητικού κύκλου‒ που μπόρεσε να προσελκύσει. Σε αυτό το πλαίσιο, μπορούμε να πούμε ότι η ποίηση τελικά προωθείται αν και εφόσον αποκτά νέους ακόλουθους. Μένει, λοιπόν, να δούμε κατά πόσο τα φεστιβάλ προβαίνουν σε δράσεις που εμπλέκουν κοινωνικές ομάδες που σε άλλη περίπτωση δεν θα ασχολούνταν με τον ποιητικό λόγο.

Στο φεστιβάλ στις Σέρρες μία από τις πολύ πετυχημένες κι αξιόλογες δράσεις υπήρξε η πρόσκληση ποιητών στα σχολεία και η αλληλεπίδραση με τους μαθητές. Πρόκειται για μια διαδικασία που δεν επεκτείνεται αποκλειστικά στο χρονικό διάστημα κατά το οποίο οι ποιητές βρίσκονταν στο σχολείο. Η επαφή και η προώθηση της ποίησης έγινε πολύ πιο πριν. Τουλάχιστον για δύο μήνες οι μαθητές ανακάλυπταν τους ποιητές που θα φιλοξενούσαν τα σχολεία. Ενεπλάκησαν σε αυτή τη φάση όλα τα Γυμνάσια και τα Λύκεια της πόλης με τον εξής τρόπο: Ζητήσαμε από  τέσσερις μεγάλους ζωγράφους να αποτυπώσουν στον καμβά τη δική τους κατάθεση για μία από τις θεματικές περιοχές του φεστιβάλ. Τα σχολεία μοιράστηκαν και οι μαθητές έχοντας ως βάση τους πίνακες ζωγραφικής των Σερραίων δημιουργούν έγραψαν το δικό τους ποίημα. Σε μια δεύτερη φάση, οι μαθητές σε συλλογικό ή ατομικό επίπεδο επιχείρησαν να γράψουν ένα απαντητικό ποίημα προς τον ποιητή που θα φιλοξενούσαν. Σε αυτό το πλαίσιο όλη η Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση Σερρών ζούσε στους ρυθμούς της ποίησης, με τους μαθητές να αναμένουν την επαφή τους με τους δημιουργούς και τη στιγμή που στο πλαίσιο της κεντρικής εκδήλωσης θα διαβάσουν τα ποιήματά τους, διαδικασία η οποία προσέλκυσε και το ενδιαφέρον δεκάδων γονιών που παρευρέθησαν στις εκδηλώσεις.

Στον χώρο του εκάστοτε σχολείου πραγματοποιήθηκε μια μεγάλη γιορτή κατά την επίσκεψη των ποιητών. Οι τελευταίοι συζήτησαν τόσο στο πλαίσιο της εκδήλωσης όσο και αργότερα σε ατομικό επίπεδο με τους μαθητές, αντάλλαξαν απόψεις, προβληματίστηκαν για τον ρόλο της ποίησης και της λογοτεχνίας στη ζωή μας, είδαν μια άλλη, πολύ πιο ανθρώπινη εκδοχή της ποίησης, συνειδητοποίησαν πόσο κοντά τους είναι οι στίχοι και οι ποιητές. Παράλληλα, οι συμμετέχοντες ζωγράφοι με τον δικό τους τρόπο συνομίλησαν με τα ποιήματα και τοποθέτησαν την ποίηση σε μία νέα θέση στον χώρο των τεχνών, σε μία πολύ υψηλή τέχνη, αυτή του λόγου και της δημιουργίας εν γένει. Κατέστησαν σαφές ότι περισσότερο ή λιγότερο κάθε  καλλιτέχνης είναι ποιητής, γεγονός που τροφοδότησε με μια μοναδική δυναμική την τέχνη της ποίησης.

Στο πλαίσιο του φεστιβάλ Σερρών πραγματοποιήθηκε επίσκεψη στο Μουσείο Αμφίπολης, όπου οι ποιητές απήγγειλαν τα ποιήματά τους μπροστά από εκθέματα της επιλογής τους, παρουσίασαν ένα αυτοσχέδιο δρώμενο πολύ ενδιαφέρον τόσο για την ομάδα του φεστιβάλ όσο και για άλλους επισκέπτες του Μουσείου, που έδειξαν ιδιαίτερο ενδιαφέρον για το γεγονός που λάμβανε χώρα. Παράλληλα, στη μεγάλη δραματοποιημένη θεατρική παράσταση, όπου 100 ποιητές έπλεκαν τους στίχους τους φιλοσοφώντας για τα ανθρώπινα, η προσέλευση του  κόσμου ήταν μοναδική. Έν αμεγάλο μέρος του σερραϊκού λαού, κι όχι μόνο, ήρθε σε επαφή με την ποίηση με έναν πολύ εύσχημο και ευχάριστο τρόπο, μέσω μια ευγενικής εκλαΐκευσης και της δραματοποίησης του ποιητικού λόγου. Ύστερα από όλα αυτά, ήταν πολλοί αυτοί που αναζήτησαν το βιβλίο που εκδόθηκε, προκειμένου να εγκύψουν στα ποιήματα των συμμετεχόντων με προσοχή. Τέλος, δεν ήταν λίγοι αυτοί που επικοινώνησαν με τον Σύνδεσμο Φιλολόγων, εκφράζοντας την επιθυμία τους να συμμετέχουν στο επόμενο φεστιβάλ, γεγονός που καταδεικνύει ότι μέσω αυτού πολλαπλασιάζονται τα κίνητρα τγια ποιητική δημιουργία.

Κλείνοντας, ένα φεστιβάλ ποίησης οφείλει να χρησιμοποιήσει τους καλεσμένους του ως κρουνούς της τέχνης αυτής, ως διαδότες της σημαντικότητάς της. Κι από την άλλη πλευρά, όσοι παρευρίσκονται σε τέτοια φεστιβάλ πέρα από την τιμή οφείλουν να νιώθουμε βαρύ το χρέος τους απέναντι στην ίδια την τέχνη και να αναρωτηθούν κατά πόσο την αφήνουν πλουσιώτερη, έχοντας ερεθίσει κυρίως όσους πίστευαν ότι είναι πολύ μακριά από αυτήν. Το να καρπώνονται τη χαρά της ποίησης μόνο οι δημιουργοί και το να απευθύνουν τους στοχασμούς και την τεχνική τους ο ένας στον άλλον δεν μπορεί παρά να ανακυκλώνει τον ποιητικό λόγο. Αλλά ο ποιητικός λόγος ασφυκτιά όταν αναλώνεται σε ανακυκλώσεις. Πραγματική πρώθηση μπορεί να γίνει μόνο όταν ο απλός κόσμος μπορέσει και γευτεί την πνευματικότητα και το βάθος του ποιητικού λόγου, τον δει να ερωτοτροπεί με άλλες τέχνες και τεχνικές και, κυρίως, όταν η μαθητιώσα νεολαία, εμποτιστεί με το ζωογόνο οξυγόνο της ποιητικής γραφής. Γιατί τότε δεν επιτυγχάνεται απλώς η προώθηση της ποιητικής τέχνης, αλλά διασφαλίζεται  και η μακροβιότητά της.

Εισήγηση της Ισιδώρας Μάλαμα, Προέδρου του Συνδέσμου Φιλολόγων Νομού Σερρών και Καλλιτεχνικής Διευθύντριας του Διεθνούς Φεστιβάλ Ποίησης Σερρών.

1ο ΔΙΕΘΝΕΣ ΦΕΣΤΙΒΑΛ ΠΟΙΗΣΗΣ. ΣΕΡΡΕΣ, 23-26 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ 2023

 1ο ΔΙΕΘΝΕΣ ΦΕΣΤΙΒΑΛ ΠΟΙΗΣΗΣ. ΣΕΡΡΕΣ, 23-26 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ 2023

Γ. Σκαρίμπας, έργο της Μαριάντζελας Κάρτσιου, μαθητριας Β' τάξης, 3ου ΓΕΛ Σερρών.