Σενάριο Λογοτεχνίας


Μια πρώτη δοκιμή - με το μεράκι του νεοφώτιστου- στη νέα σχολική τάξη πραγμάτων. Ίδωμεν!
  ΣΕΝΑΡΙΟ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ
Α) Ταυτότητα σεναρίου
1. Τίτλος: Ακριτικά τραγούδια
2. Δημιουργός : Μπαγανά Θεοδώρα, ΠΕ02
3. Πρόταση διδασκαλίας
4. Διδακτικό Αντικείμενο και Ενότητα: Κείμενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας Γεν. Λυκείου Ακριτικά τραγούδια: « Η αρπαγή της γυναίκας του Διγενή». Εμπλέκονται επίσης τα γνωστικά αντικείμενα της Νεοελληνικής γλώσσας, της Ιστορίας και των Καλών Τεχνών
5. Τάξη: Α΄ Γενικού Λυκείου
6. Χρονική διάρκεια: 4 διδακτικές ώρες. Βέβαια η παρουσίαση των αποτελεσμάτων της εργασίας σε ευρύτερο κοινό μπορεί να επεκταθεί και πέρα από τις ώρες αυτές.
7. Προϋποθέσεις υλοποίησης: Προϋπόθεση εκ των ουκ άνευ είναι η δυνατότητα χρήσης του Εργαστηρίου Πληροφορικής του σχολείου για 2 δίωρα. Όσο αφορά τους μαθητές, είναι εξοικειωμένοι από το Γυμνάσιο στην ομαδο-συνεργατική μέθοδο διδασκαλίας και στη διαθεματική προσέγγιση των διδακτικών αντικειμένων. Επίσης γνωρίζουν τη βασική χρήση του ηλεκτρονικού κειμενογράφου και την πλοήγηση στο Διαδίκτυο.
 Β) Σύντομη περιγραφή μαθήματος 
  Σε 4 διδακτικές ώρες οι μαθητές επεξεργάζονται την παράδοση των ακριτικών τραγουδιών με βάση την ερμηνευτική ανάλυση του ποιήματος «Η αρπαγή της γυναίκας του Διγενή». Τα μοτίβα των δημοτικών και ακριτικών τραγουδιών, οι ηρωποιημένοι ακρίτες και η εποχή τους, η λόγια παράδοση και η επιβίωσή της ως τις μέρες μας, μέσω της διαδικτυακής αναζήτησης και με παραγωγή πολυτροπικών κειμένων είναι ο βασικός κορμός και στόχος της εργασίας.
 Γ) Επιδιωκόμενοι διδακτικοί στόχοι 
• Γενικοί (σύμφωνα με το Αναλυτικό Πρόγραμμα)
 Να κατανοήσει καλύτερα και να απολαύσει βαθύτερα ο μαθητής το κείμενο μέσα από την παρατήρηση, την επεξεργασία, τη διερεύνηση, την ανταλλαγή αναγνωστικής ευαισθησίας και πείρας.
 Να ασκηθεί ο μαθητής στην ανάγνωση κειμένων, ώστε να καταστεί κατά το δυνατόν επαρκής και με κριτική συνείδηση αναγνώστης που εκτιμά τη λογοτεχνική ποιότητα, με την έφεση να εκφράζει και ο ίδιος τις δημιουργικές ή κριτικές δυνατότητές του.
 Να ευαισθητοποιηθεί ο μαθητής σε καίρια θέματα-προβλήματα του ανθρώπου και της κοινωνικής ζωής του.
 Να γνωρίσει μορφές και αξίες του πολιτισμού που συνδέονται τόσο με τη ζωή, την παράδοση και τη φυσιογνωμία του έθνους όσο και με το ευρύτερο πολιτισμικό περιβάλλον στην ευρωπαϊκή ή την οικουμενική του διάσταση.
 Να αποκτήσει ο μαθητής ανάλογα με την ηλικία του ορισμένες γνώσεις αναφορικά με τα λογοτεχνικά γένη και είδη, την εξέλιξή τους, την ειδική χρήση του λόγου και την τεχνική, κατά περίπτωση και σε σχέση με το είδος του κειμένου, το συγγραφέα, την εποχή, τα ρεύματα.
 Να αντιληφθεί ο μαθητής το φαινόμενο της λογοτεχνικότητας σε σχέση με τη χρήση της γλώσσας.
 Να είναι σε θέση ο μαθητής να εκφράζει, προφορικά ή γραπτά την αναγνωστική του πρόσληψη, να σχολιάζει και να αξιολογεί τεκμηριώνοντας στο κείμενο την άποψή του.
Ειδικότεροι στόχοι 
 Να ενεργοποιήσουμε τους μαθητές, καταργώντας το παραδοσιακό σχήμα διδασκαλίας. Οι μαθητές μαθαίνουν μέσα από μια δυναμική διαδικασία οικοδόμησης της γνώσης.
 Η ανάπτυξη πνεύματος συνεργασίας και ομαδικότητας. Να συζητούν οι μαθητές πολιτισμένα. Να επικοινωνούν κατά το δυνατόν αποτελεσματικά.
 Να εντοπίσουν την ιστορικότητα των ακριτικών τραγουδιών και τη διαχρονικότητα των αξιών τους.
 Να επεξεργαστούν τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του λογοτεχνικού γένους των δημοτικών τραγουδιών.
 Με κινητοποίηση της αναλυτικής και συνθετικής ικανότητας, να απαντήσουν με ένα δικό τους κείμενο στο κείμενο του συγγραφέα.
 Η εξοικείωση με τη χρήση της γλώσσας σε ποικίλους ρόλους και καταστάσεις, με τη σύνδεση παραγωγής λόγου και δραματοποίησης.
 Να εξοικειωθούν στην άντληση και συλλογή στοιχείων και πληροφοριών σε ηλεκτρονική μορφή και στην παραγωγή λόγου σύνθετου και τεκμηριωμένου.
 Να εξοικειωθούν με τους χώρους των ηλεκτρονικών βιβλιοθηκών και με τη χρήση των κέντρων πληροφόρησης και τεκμηρίωσης, από όπου μπορούν να αντλούν τις απαραίτητες για κάθε περίπτωση πληροφορίες.
 Να ασκηθούν στην πλοήγηση στο Διαδίκτυο και στη χρήση Μηχανών Αναζήτησης.
 Να γνωρίσουν καλά την τεχνολογία της πληροφορικής και να ασκηθούν στα βασικά εργαλεία της ( π.χ. Επεξεργαστής Κειμένου ), ώστε να είναι σε θέση να διαβάζουν και να γράφουν κείμενα , καθώς και να επικοινωνούν ως πομποί ή δέκτες, μέσω Η/Υ.
Δ) Διαθεματική προσέγγιση
Επειδή το κείμενο είναι τελικά μια γλωσσική μορφή, μια γλωσσική δομή στην οποία δίνει λογοτεχνική αξία η ποιότητα του λόγου και το ύφος, είναι προφανές ότι η γλώσσα του κειμένου και οι εκφραστικοί τρόποι του ασκούν γλωσσική αγωγή και συνιστούν αντικείμενο της διδασκαλίας και της σχετικής στοχοθεσίας
Η αναζήτηση ιστορικών πληροφοριών και η τεκμηρίωσή τους καθιστά το κείμενο ιστορική πηγή προς μελέτη. Εξάλλου η επιβίωση της ηρωικής παράδοσης μέσω της τέχνης και η παρατήρηση της διακειμενικότητας αποτελεί αξιοπρόσεκτο πολιτισμικό στοιχείο, εθνικό και ευρύτερο.
Απαραίτητο συμπλήρωμα της επεξεργασίας είναι η ενσωμάτωση του βασικού μουσικού χαρακτήρα των τραγουδιών. Η αδιάλειπτη μουσική παράδοση της βυζαντινής τονικότητας ακολουθεί παράλληλα τη μελέτη του δημοτικού τραγουδιού.
 Ε) Λεπτομερής παρουσίαση
Οι στόχοι αυτής της διδακτικής πρότασης ανταποκρίνονται στο ισχύον πρόγραμμα της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας, που σύμφωνα με το αναλυτικό πρόγραμμα του ΥΠ.Ε.Π.Θ. προβλέπει στο πρώτο μέρος του σχολικού εγχειριδίου της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας της Α΄ Λυκείου τη διδασκαλία της Δημοτικής ποίησης αρχίζοντας από τα Ακριτικά τραγούδια.
Τα Ακριτικά τραγούδια, το κέντρο ενδιαφέροντος αυτού του διδακτικού σχεδίου, αποτελούν σημαντικό κορμό και βάση -λογοτεχνική και γλωσσική- των δημοτικών μας παραδόσεων. Η σχέση τους με την πορεία της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, με την εναγώνια προστασία των ανατολικών συνόρων, τα καλύπτει μ΄ ένα πέπλο δραματικότητας. Αυτή η εκ των υστέρων ματιά τα φέρνει κοντά στη σύγχρονη πρόσληψη.
Πρόκειται άλλωστε για μια εναλλακτική προσέγγιση, αφού δίνει τη δυνατότητα να γίνει η κλασσική διδασκαλία του μαθήματος με τρόπο διερευνητικό και συνεργατικό, με τη χρήση των ΤΠΕ. Επιπλέον ενισχύει και τις προτάσεις του νέου Προγράμματος Σπουδών για τη γλωσσική διδασκαλία στο Λύκειο, υιοθετώντας την επιλογή και αξιολόγηση διαδικτυακών πηγών, την ένταξη των πολυμέσων στη διδασκαλία μας, την ανάπτυξη δεξιοτήτων διαχείρισης και επεξεργασίας δεδομένων και τη χρήση του Ε.Κ (Word) κατά την παραγωγή συνεχούς γραπτού λόγου.
Τα πρώτα 15 – 20΄ αφιερώνονται στην ενημέρωση και καθοδήγηση των μελών των ομάδων σχετικά με την πορεία της έρευνάς τους. Δίνονται οι παράμετροι με βάση τις οποίες θα αναζητήσουν το υλικό τους. Στη συνέχεια συγκροτούνται οι ομάδες εργασίας και καθορίζονται οι δραστηριότητές τους. Οι μαθητές θα χωριστούν σε τρείς ομάδες των πέντε ατόμων. Κάθε ομάδα θα έχει στη διάθεσή της δύο υπολογιστές. Θα μοιράσουν τους μεταξύ τους ρόλους έτσι ώστε όλοι να συμμετέχουν στην έρευνα και στην εξαγωγή και καταγραφή των συμπερασμάτων. Τέλος διανέμονται τα φύλλα εργασίας.
Ο ρόλος του διδάσκοντα θα κινηθεί στο ίδιο πλαίσιο: διευκολύνει το χωρισμό σε ομάδες, θέτει τους κεντρικούς άξονες επεξεργασίας συνεργάζεται με τους μαθητές βοηθώντας τους στις αναζητήσεις τους, επεμβαίνοντας όπου χρειάζεται, επιλύνοντας τυχόν απορίες τους, συντονίζοντας τις δραστηριότητές τους και γενικά εποπτεύει τη διαδικασία, συμβουλεύοντας και διακριτικά αμβλύνοντας τα ποικίλα εμπόδια. Φροντίζει βέβαια να ενισχύει τη διδασκαλία με ερωτήματα, να ενθαρρύνει τους μαθητές του στη διαλεκτική ανάπτυξη και παρουσίαση των ιδεών τους και γενικά να δημιουργεί ατμόσφαιρα που ευνοεί την ελεύθερη έκφραση και συμμετοχή, προσέχοντας ο ίδιος να τηρεί μια στάση περιορισμένης διαμεσολάβησης. Ο διδάσκων αφού συγκεντρωθούν τα απαραίτητα στοιχεία προβαίνει –αν χρειαστεί- στη συμπλήρωσή τους.
Η τελευταία ώρα θα αφιερωθεί στην προφορική ανακοίνωση των αποτελεσμάτων της έρευνας όλων των ομάδων στην τάξη. Η κάθε ομάδα θα επιλέξει τον καταλληλότερο για να την εκπροσωπήσει .Έτσι αυτή η παρουσίαση θα ληφθεί υπόψη από τον διδάσκοντα και για την αξιολόγηση της ομάδας αλλά θα λειτουργήσει και ως κίνητρο για την ισοδύναμη δραστηριοποίηση όλων των μελών της ομάδας. Με την ολοκλήρωση κάθε παρουσίασης σχολιάζεται από τον καθηγητή και τους μαθητές η πληρότητα και η και η τεκμηρίωση των εργασιών.

ΣΤ) Λογισμικό – Χρησιμοποιούμενες Διευθύνσεις Internet
 Επεξεργαστής κειμένου (Word)
 Λογισμικό παραγωγής ήχου (Audacity)
 Λογισμικό παραγωγής βίντεο (Moviemaker)
 Ιστοσελίδα του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου
 Ιστοσελίδα με κείμενα αρχαίων ελληνικών (Μικρός Απόπλους)
 Ιστοσελίδα της Εθνικής Πινακοθήκης
 Ιστοσελίδα ευρωπαϊκής πινακοθήκης (Web Gallery of art)
 Μια ενδιαφέρουσα εργασία του 5ου γυμνασίου Πάτρας
 Από το αρχείο της Καθημερινής
 Από το αρχείο του Βήματος
 Από τα λήμματα της Wikipedia
 Η ενδιαφέρουσα και για τη λογοτεχνία ιστοσελίδα της Μυριόβιβλου
 Η σελίδα της ομάδας του λυκείου Πεντάπολης.

Ζ) Προαπαιτούμενες γνώσεις
Οι μαθητές είναι εξοικειωμένοι με το δημοτικό τραγούδι, την ιδιαίτερη ατμόσφαιρά του και τη μουσική του παράδοση. Οι έννοιες των θεματικών και δομικών μοτίβων, της αφηγηματικής επιτάχυνσης και επιβράδυνσης είναι γνωστές από τη διδασκαλία λογοτεχνικών κειμένων. Οι περιπέτειες της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας θεωρούνται γνωστές ήδη από την ιστορία του γυμνασίου. Επίσης γνωρίζουν τα βασικά σημεία χειρισμού του Word και της πλοήγησης στο Διαδίκτυο. Τα υπόλοιπα λογισμικά εύκολα τα χειρίζονται οι μαθητές με την καθοδήγηση του καθηγητή.
Η) Βιβλιογραφία και Δικτυογραφία
• Οδηγίες για τη διδασκαλία των φιλολογικών μαθημάτων, ΥΠΕΠΘ, 2004-05
• Κείμενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας, σχολικό εγχειρίδιο, Α΄ Λυκείου
• Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας, του Γυμνασίου
• Ιστοσελίδα του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου
• Ιστοσελίδα με κείμενα αρχαίων ελληνικών (Μικρός Απόπλους)
• Ιστοσελίδα της Εθνικής Πινακοθήκης
• Από το αρχείο της Καθημερινής και του Βήματος
• Από τα λήμματα της Wikipedia
• Η ενδιαφέρουσα και για τη λογοτεχνία ιστοσελίδα της Μυριόβιβλου

Θ) Δραστηριότητες Μαθητών: Φύλλα εργασίας
 1ο φύλλο εργασίας (Ερμηνευτική προσέγγιση)
1. Αναζητήστε το ποίημα στην ιστοσελίδα της βιβλιοθήκης του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου και αποθηκεύστε το σε αρχείο Word ώστε να μπορείτε να το επεξεργαστείτε.
2. Αναζητήστε στα λεξικά της Πύλης για την ελληνική γλώσσα βοήθεια στα γλωσσικά εμπόδια.
3. Διαβάστε το ποίημα και δημιουργήστε πίνακα στο Word με τις στήλες: τόπος, κεντρικό πρόσωπο, ασχολία, μήνυμα, αγγελιοφόρος, αντίδραση. Κατόπιν συμπληρώστε τον με τις λέξεις - φράσεις από το κείμενο που αντιστοιχούν.
4. Εντοπίστε τα σημεία επιτάχυνσης και επιβράδυνσης του αφηγηματικού χρόνου και αναλύστε τη λειτουργία τους σε κείμενο Word.
5. Ποιος αναλαμβάνει να βοηθήσει το Διγενή; Τι συμβολίζει το γέρικο άλογο; Αναζήτησε ομοιότητες με τη σκηνή της Ιλιάδας Θ 184-197, όπου ο Έκτορας παρακινεί τα άλογά του (στην ιστοσελίδα Μικρός Απόπλους) Πώς δικαιολογείται ιστορικά και λογοτεχνικά η σχέση αναβάτη – αλόγου; Παρουσιάστε τα συμπεράσματά σας σε κείμενο Word.
6. Συγκεντρώστε εικόνες, πίνακες ζωγραφικής που αποτυπώνουν το δεσμό του αναβάτη με το άλογό του στις ιστοσελίδες τέχνης (Εθνική Πινακοθήκη, το Ευρωπαϊκό Μουσείο, Web Gallery of art) και στη εργασία του 5ου Γυμνασίου Πάτρaς, και οργανώστε ένα ηλεκτρονικό αρχείο εικόνων. Μ’ αυτό διανθίστε τα κείμενα των προηγούμενων εργασιών και παρουσιάστε το συνολικό αποτέλεσμα σε αρχείο στην ηλεκτρονική ομάδα της τάξης.



2ο φύλλο εργασίας (Μορφολογική προσέγγιση)
1. Αναζητήστε το ποίημα στην ιστοσελίδα της βιβλιοθήκης του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου και αποθηκεύστε το σε αρχείο Word. ώστε να μπορείτε να το επεξεργαστείτε.
2. Αναζητήστε στο ποίημά σας τα χαρακτηριστικά του δημοτικού τραγουδιού, όπως αυτά καταγράφονται στις σελίδες 18-19 του βιβλίου σας. Σε πίνακα του Word συνδυάστε τα με ανάλογα αποσπάσματα από το τραγούδι.
3. Παρακάτω παρατίθενται χαρακτηριστικά γνωρίσματα των ακριτικών τραγουδιών. Σε καθένα από αυτά εισήγαγε σχόλιο με ανάλογο χωρίο του τραγουδιού μας.
a. Αφηγηματικά άσματα
b. Επική μορφή
c. Ηρωικός χαρακτήρας
d. Υπερφυσικές διαστάσεις ανδρείας
e. Γοργή εξέλιξη
f. Τολμηρή έκφραση
g. Λιτότητα
4. Αναζητήστε στα αρχεία των εφημερίδων Καθημερινή και το Βήμα άρθρα που αποδεικνύουν πώς η παράδοση των ακριτικών τραγουδιών μπολιάζει μέχρι σήμερα το χώρο της τέχνης (διακειμενικότητα) και οργανώστε τα συμπεράσματά σας σε κείμενο του Word.
5. Σε συνεργασία με τον καθηγητή μουσικής του σχολείου σας συγκεντρώστε σε ηλεκτρονική μορφή (με τη βοήθεια του προγράμματος Αudacity) ηχογραφήσεις δημοτικών ιστορικών και ακριτικών τραγουδιών.
6. Ενσωματώστε κάποια από τις παραπάνω ηχογραφήσεις σε μια σύντομη παρουσίαση με Power Point των αποτελεσμάτων της εργασίας σας και παρουσιάστε το συνολικό αποτέλεσμα σε αρχείο στην ηλεκτρονική ομάδα της τάξης.

3ο φύλλο εργασίας (ιστορικά στοιχεία και παράλληλα κείμενα)
1. Αναζητήστε το ποίημα στην ιστοσελίδα της βιβλιοθήκης του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου και αποθηκεύστε το σε αρχείο Word ώστε να μπορείτε να το επεξεργαστείτε.
2. Αναζητήστε στοιχεία για τα ακριτικά τραγούδια στη Wikipedia: συγκεντρώστε σε κείμενο Word στοιχεία για τους Ακρίτες, το Διγενή Ακρίτα και την εποχή που έδρασε. Μετά συνδυάστε τα με χωρία του κειμένου μας.
3. Στην ίδια διεύθυνση βρείτε τη σχέση των ακριτικών δημοτικών τραγουδιών με το λόγιο Έπος του Διγενή και συμπληρώστε την προηγούμενη απάντησή σας.
4. Συγκεντρώστε σε μια ανθολογία ακριτικά τραγούδια, εστιάζοντας σε όσα έχουν θεματική ομοιότητα με το δικό μας. Αναζητήστε τα στα αφιερώματα στην Μυριόβιβλο.
5. Ηχογραφήστε με τη βοήθεια του προγράμματος Audacity μια απαγγελία του ποιήματος μας, προσθέτοντας την κατάλληλη μουσική επένδυση και παρουσιάστε το συνολικό αποτέλεσμα σε αρχείο στην ηλεκτρονική ομάδα της τάξης.





0 σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου

 

ΣΙΡΙΣ - SIRIS Copyright © 2008 Black Brown Art Template by Ipiet's Blogger Template